Tajemnice nazistowskiej grabieży polskich zbiorów sztuki

Niedawno na blogu  Dom z papieru przeczytałam o mającej się ukazać w czerwcu powieści Zygmunta Miłoszewskiego "Bezcenne", która porusza sprawę grabieży polskich dzieł sztuki przez nazistów. Książkę, gdy tylko się ukaże kupię i przeczytam, bo temat ten zawsze mnie pociągał i interesował. Informacja ta spowodowała, że poszukałam kupioną kilka lat temu ciekawą książkę J.Roberta Kudelskiego "Tajemnice nazistowskiej grabieży polskich zbiorów sztuki" (Wydawnictwo Tower Graphics, 2004 r.). Jeszcze raz przeczytałam i odświeżyłam sobie wiadomości
Każdy, kto choć trochę interesuje się polską sztuką, muzealnictwem i odwiedza nasze muzea wie, że ogromna ilość polskich dzieł sztuki została w czasie wojny nie tylko bezpowrotnie zniszczona, ale także wywieziona, skradziona i ... częściowo do dziś nieodzyskana.
We wrześniu 1939 roku płonął nie tylko nasz Zamek Królewski w Warszawie, a jego pracownicy z narażeniem życia, ratowali co mogli, płonęły pałace wypełnione dziełami sztuki, archiwa, gromadzone setki lat cenne księgi, rodowe dokumenty. Bezcenne...
To, co nie spłonęło naziści w planowy, przemyślany sposób kradli, a wiele z tych dzieł do dziś pozostaje zaginionych.

O tajemnicach grabieży opowiada właśnie ta książka.

Jeszcze przed wojną niemieccy muzealnicy i historycy sztuki przyjeżdżali do Polski w ramach "przyjaznej współpracy". Tak naprawdę zbierali informacje, co i gdzie się znajduje. Gdy wybuchła wojna Niemcy byli świetnie zorganizowani i poinformowani, poza ludzką tragedią zaczął się największy, metodyczny rabunek dzieł sztuki. Jaka była ich wartość? Nie da się chyba dziś ustalić. Ale warto przypomnieć, że polskie instytucje kredytowe zostały ograbione na sumę ... 590 mln złotych!

Jeden z rozdziałów tej książki poświęcony jest najcenniejszemu "zaginionemu" i nosi tytuł "Na tropie Rafaela".  Gdzie jest "Portret młodzieńca" Rafaela ze zbiorów Czartoryskich w Krakowie? Do dziś jest to pytanie bez odpowiedzi. Choć od czasu do czasu pojawiają się w prasie rożne sensacje na ten temat... przeważnie wyssane z palca.

Kolejny rozdział poświęcony jest grabieży z Muzeum Wojska. Wykaz strat wojennych z 2001 roku mówi o ... 8 tysiącach obiektów! Niektóre zbiory miały więcej szczęścia, m.in. te złożone przez nazistów w austriackim zamku Fischhorn. W kwietniu 1946 roku przez Salzburg, gdzie znajdowały się magazyny amerykańskie, wyjechało 12 wagonów z 477 skrzyniami pełnymi skarbów. Wracały do Polski.

Kto nie zna historii uratowania i wywiezienia wawelskich skarbów może przypomnieć sobie całą historię czytając rozdział "Wielka ucieczka zbiorów wawelskich". Arrasy, miecz koronacyjny Szczerbiec, insygnia królewskie, średniowieczne bezcenne rękopisy najpierw podróżowały galarem węglowym po Wiśle szczęśliwie omijając naloty Luftwaffe. W Kazimierzu nad Wisłą przeniesiono zbiory na zaprzęgi konne i w ten sposób znalazły się w Lublinie. Potem był Łuck, Krzemieniec, Bukareszt. Myślano o zdeponowaniu zbiorów w neutralnej Szwajcarii, poproszono o pomoc Watykan, ale... ten ODMÓWIŁ! Potem był Pireus, Malta, potem Bordeaux, ambasada polska w Londynie, aż wreszcie  na pokładzie "Batorego" wywieziono je do Kanady. Wróciły dopiero po 22 latach, w 1961 roku...

Kto chce przyjrzeć się temu frapującemu tematowi, dowiedzieć się w jakich zamkach na Dolnym Śląsku przechowywano dzieła sztuki zrabowane nie tylko z Polski, ale z całej Europy powinien sięgnąć po tę książkę. Dodam, że autor napisał jeszcze kilka innych, gdyż specjalizuje się w poszukiwaniu zaginionych dzieł i pasjonują go tajemnice II wojny światowej.

Na IV stronie okładki rząd cennych zaginionych dzieł, m.in. XVI wieczny złocony kielich z kościoła w Krasnem czy "Portret młodzieńca" Rafaela. 

                                                                            *****

Kto jest szczególnie zainteresowany polecam stronę http://kolekcje.mkidn.gov.pl/
To strona Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego - obiekty zaginione, odzyskane...