Wokół biografii Jana Potockiego

Książkę francuskich autorów F. Rosseta i D.Triaire "Jan Potocki. Biografia" (WAB, 2006) mam w domu już kilka lat. Gdy kupiłam przejrzałam, poczytałam troszkę na początku, na końcu, by kiedyś na spokojnie usiąść i przyjrzeć się życiu Jana Potockiego. Zrobiłam to dopiero teraz i to w zasadzie "przymuszona" szukając informacji do mojej kolejnej, planowanej kiedyś w przyszłości książki. Tak się składa, że tytułowy Jan Potocki jest dziadkiem mojej nowej bohaterki.

Przede wszystkim głębokie ukłony dla badaczy-pisarzy. Przejrzeli archiwa w kilkunastu krajach, odkryli wiele nieznanych dokumentów. Napisali ze znawstwem i pasją książkę,  która jest nie tylko kopalnią wiedzy o Potockim i całej epoce europejskiego oświecenia, ale jest także książką świetnie skomponowaną i napisaną z polotem.

Jan Potocki to postać na mapie polskiego oświecenia dość niezwykła. Arystokrata, erudyta, badacz, podróżnik, autor nie tylko znanego i sfilmowanego "Rękopisu znalezionego w Saragossie", ale także sztuk teatralnych. Człowiek wielu zalet i bardzo wielu wad. Światowiec i samotnik, piszący wyłącznie po francusku pasjonat niezwykłości (w tym pierwszych lotów balonem!), żyjący w swoim świecie marzyciel. Nie potrafił zadbać ani swoje finanse, ani o szczęście rodzinne. Miał dwie żony i pięcioro dzieci. Najstarszymi synami z piękną Julią z Lubomirskich w ogóle się nie interesował. Drugą jego żoną, po śmierci pierwszej, została Konstancja z Potockich. 

O patriotyzmie Potockiego lepiej pomilczeć - pisał po francusku (polski znał słabo), pożyczał pieniądze od swego przyjaciela targowiczanina Szczęsnego Potockiego, w końcu ożenił się z jego córką. 

Korzystanie po rozbiorach kraju z rosyjskiej gościnności wcale go nie krępowało.

Jego samobójcza śmierć, zaplanowana metodycznie w najdrobniejszych szczegółach, jest tą "kropką nad i" w  oryginalnym życiu fantasty. W grudniu 1815 roku strzelił sobie w głowę z pistoletu nabitego kulką, którą od kilku dni odpiłowywał z jakiejś puszki, niektórzy uważają, że ze srebrnej cukiernicy.

Bardzo podoba mi się podejście autorów do swej pracy. Napisali biografię szczegółową, kompletną (przypisy, bibliografia), a jednak mają świadomość, że kiedyś ktoś, inny badacz, trafi na dokumenty, które  odsłonią jeszcze inny wizerunek Potockiego. 

W biografiach cenię najbardziej dotarcie do źródeł  autentycznych, niepublikowanych nigdzie dokumentów - korespondencji, akt, intercyz. Nasze archiwa mimo druzgocących zniszczeń w XX wieku wciąż są pełne, wciąż są bogate! Trzeba tylko chcieć z nich korzystać.

Atutem książki jest też wkładka z kolorowymi ilustracjami. Wśród znanych wizerunków są też portrety z kolekcji prywatnych, rysunki z Archiwum Państwowego (od stycznia tego roku już Narodowego!) w Krakowie. Twardą okładkę okrywa obwoluta z fragmentem znanego portretu Jana Potockiego i cytat. To słowa Gustawa Herling-Grudzińskiego:

" Potocki ze swoją srebrną i poświęconą kulką 

samobójczą patrzy z rogu Rękopisu znalezionego 

w Saragossie na bosko-ludzką komedię".