Refleksje na temat biografii księżnej Amparo

Biografie kobiet, a szczególnie Polek lub z Polską związanych arystokratek, są na naszym rynku  książki raczej rzadkością. Dlatego z wielkim zaciekawieniem przyjęłam informację od Montgomerry  - Autorki bloga Słowem malowane o nowości wydawniczej "Maria Amparo Muñoz de Borbón Księżna Czartoryska" pióra Barbary Obtułowicz.

Nie zawiodłam się, książka jest ciekawa, dzięki niej w majowy weekend przeniosłam się w moje ulubione XIX stulecie. Autorka ze znawstwem przytacza fragmenty korespondencji Czartoryskich, snuje swą opowieść o Hiszpance, która miała stać się dzięki małżeństwu Polką. Widać tu moc pracy badawczej i wielką znajomość tematu. 

Autorka polubiła swoją bohaterkę, stara się zrozumieć jej wybory, nieraz ją usprawiedliwia, ale przede wszystkim chce obiektywnie nakreślić jej portret.
Maria Amparo była córką królowej hiszpańskiej Marii Krystyny z jej drugiego małżeństwa z gwardzistą! Mezalians ten był swego czasu głośny w Europie, a sługę, który został towarzyszem życia królowej - regentki szybko obsypano tytułami.
Po wybuchu rewolucji w Hiszpanii i ucieczce z kraju    rodzina schroniła się do Francji.
Los chciał, że tam Amparo poznała księcia Władysława Czartoryskiego, syna króla polskiej emigracji Adama Jerzego Czartoryskiego z Hotel Lambert. Przypadli sobie do gustu. Amparo została księżną Czartoryską. 
Nie została jednak przygotowana do roli żony człowieka, dla którego głównym życiowym celem stanie się polityka i sprawa polska. Zanim pokuszę się o własne wnioski jeszcze słowo o samej książce.

Jest to bardzo wartościowa publikacja. Cenne spojrzenie na ród Czartoryskich, a także przybliżenie mniej znanych hiszpańskich dziejów Amparo i jej rodziny. Wielkim atutem biografii jest także jej wydanie - twarda okładka, fotografie z albumów rodzinnych książąt Czartoryskich, a także zdjęcia sukien, szkatułek, karnetów balowych, wachlarzy...  Wszystkie te ilustracje dopełniają obraz bohaterki i epoki, w której żyła. Są tu także zdjęcia malowanych przez księżnę kompozycji kwiatowych - uroczych obrazków zdradzających może nie tyle wielki talent, co zdolności plastyczne. 
Autorka przedstawia życie bohaterki ze szczegółami, nieraz nawet drobiazgowo, zachowana korespondencja rodziny Czartoryskich pozwala na takie ujęcie tematu. Materiał jest ogromny, a pani Obtułowicz z wprawą z niego korzysta. 
Autorka pisze o swej bohaterce z dużą sympatią, nawet empatią. Porównuje jej krótkie życie do róży, "która urzeka swym pięknem i zapachem, a jednocześnie ma kolce, znamionujące cierpienie."(s. 257)
                                                                          ****

Jaka jest Amparo? Jest młoda, piękna, szlachetnie urodzona (mimo iż z posmakiem skandalu), gra na fortepianie, trochę maluje, ma dobry gust, interesuje się modą. Jest przede wszystkim damą, ma swoje kaprysy, humorki, lubi wielki świat. Ale...
Według mnie Amparo niestety nie sprawdziła się w roli księżnej Czartoryskiej, synowej przywódcy Hotelu Lambert w Paryżu. Nikt jej zresztą do tego nie przygotował. Nie miała chyba pojęcia,  że wchodzi do rodziny, dla której sprawa  odrodzenia Polski jest priorytetowa. Młoda dziewczyna wychowana w luksusach, nieco rozpieszczona, wygodna, wesoła, nagle wchodzi w zupełnie inny krąg kulturowy i rodzinny. Ma być patriotką, ma pokochać Polskę, która ma odrodzić się pod berłem Czartoryskich. Nie udaje jej się to. Jest młoda, woli się bawić, stroić. Nie zna polskiego, nie chce się go początkowo nauczyć (choć występuje w końcu jako aktorka w polskiej sztuce i pod naciskiem rodziny wreszcie poświęca czas na naukę), podróże do Sieniawy w Galicji ją męczą, kraj jej się nie podoba. Gospody są według niej brudne, a na widok pluskiew w hotelu zaczyna piszczeć. Chce być adorowana i kochana przez męża (co naturalne), ale nie rozumie spraw, którymi on się zajmuje.  Wizytowanie polskich szkół w Paryżu ją męczy, drażni panujący tam hałas i zaduch.  Skarży się w listach, że mąż otacza się "swymi Polakami", a dla niej nie ma czasu. Podczas pobytu bez męża w Rzymie unikała kontaktów z Polonią, nie zrealizowała też pragnienia Władysława,  by przy okazji wspomóc polskie rodziny emigrantów i wykupywać od nich rękopisy,  dzieła sztuki i cenne, polskie dokumenty. Amparo nie miała takich zainteresowań, nie czuła tych spraw. Gdy na świat przychodzi syn, nie potrafi okazać mu uczuć. Jednak mąż kocha ją, usprawiedliwia jej humory przed rodziną. Władysław jawi się jako prawdziwy gentleman  zakochany w swej hiszpańskiej żonie, do której pisze piękne, miłosne listy.
Księżna umiera w wieku 29 lat na gruźlicę. Może gdyby Los dał jej więcej czasu wykazałaby się chęcią pomocy innym, stanęłaby na wysokości zadania jako partnerka zaangażowanego politycznie człowieka. Może?                 
                                                          
                                                                         ****

W zakończeniu autorka podsumowuje życie Amparo - romantycznej księżniczki,  która nie spełniła nadziei Czartoryskich, a po której najcenniejszą "pamiątką" pozostał syn August, który wstąpił do Zgromadzenia Salezjanów, a w 2004 roku został wyniesiony na ołtarze przez Jana Pawła II.
Biografia ta stanie na mojej półeczce pośród biografii innych kobiet, które do tej pory zgromadziłam. Mimo iż nie do końca "przekonałam się" do postaci Amparetki, jak ją czasem nazywano, to książka jest arcyciekawa, a to już zasługa Autorki, która odmalowała nie tylko zawiłe ludzkie losy, ale i fragment XIX stulecia na tle zmieniającej się wówczas Europy.  Liczne podróże i niewygody z nimi związane, bale, wizyty w posiadłościach cesarza Napoleona III i Eugenii, kuracje, wycieczki na wieś, rola korespondencji w tamtych czasach, moda, a także stan ówczesnej medycyny... wszystko to składa się na obraz tamtych czasów, których bohaterką jest księżna Amparo.                                                                      

Książka opatrzona jest przypisami, bibliografią, szczegółowym opisem ilustracji.
Dla tych, którzy chcieliby poszerzyć swoje informacje o rodzie Czartoryskich polecam książki poniżej. Dwie z nich sięgają historii rodu "Portret Familii" Marii Dernałowicz z 1974 roku (wydań było kilka, późniejszych chyba także) oraz Gabrieli Pauszer - Klonowskiej "Pani na Puławach" - wznowiona po latach, w 2010 r.

Jako dopełnienie lektury o Amparo i jej najbliższych polecam także:

Jolanty Lenkiewiczowej "Dwie księżne Czartoryskie" (2000 r.) - szkice o Amparo i drugiej żonie Władysława Czartoryskiego - Małgorzacie. 

Ciekawa jest także książeczka Czesława Gila OCD "Księżna w trepkach. Matka Maria Ksawera Czartoryska" (Kraków, 2000, Wydawnictwo Karmelitów Bosych) - to biograficzny szkic o Marii z Grocholskich Czartoryskiej, szwagierce Amparo, która po śmierci męża Witolda wstąpiła do zakonu Karmelitanek.

Niewielką książeczkę "Błogosławiony książę August Czartoryski" ks. Kazimierza Pietrzyka SDB wydało Wydawnictwo Salezjańskie w 2004 roku.